Gedenknaald Apeldoorn
Precies op de grens van het Kroondomein en de grond van gemeente Apeldoorn, als verlengde van de belangrijkste zichtas van Paleis het Loo, vind je deze gedenknaald. De naald in Apeldoorn staat symbool voor de verbondenheid tussen de stad Apeldoorn en het Koningshuis. De inwoners van Apeldoorn hadden een collecte gehouden om de gedenknaald te bekostigen. In 1901 schonken zij de naald aan koningin Wilhelmina en haar man Prins Hendrik.
Plaats
Apeldoorn
Bouwjaar
1901
Architect
Gerrit de Zeeuw
Beeldhouwer brons
Pieter Puijpe
Aannemer
Chris Wegerif
Opdrachtgever
Gemeente Apeldoorn
Bijzonderheid
Symbool van verbondenheid tussen de stad Apeldoorn en het Koningshuis
In handen van Monumentenbezit
Sinds 2016
Bezoekersinformatie
Het monument is vrij toegankelijk te bezichtigen. De naald staat vlakbij het paleis het Loo.
Bezoekadres:
Zwolseweg 1, 7315 GG Apeldoorn
De naald is geplaatst om de hechte relatie tussen de gemeente Apeldoorn en de koninklijke familie, met name koningin Wilhelmina, uit te drukken. Dat plan werd in 1900 bedacht door burgemeester H.P.J. Tutein Nolthenius (1861-1930), kort na de aankondiging van de verloving tussen Wilhelmina (1880-1962) en de Duitse hertog Hendrik van Mecklenburg-Schwerin (1876-1934).
Het voorstel was om het paar namens de inwoners van Apeldoorn een monument cadeau te doen. Tegelijkertijd was het cadeau een eerbetoon aan haar ouders, koning Willem III (1817-1890) en koningin Emma van Waldeck-Pyrmont (1858-1934). Willem III was eerder getrouwd geweest met Sophie van Wurtemberg (1818-1877). Uit dit huwelijk werden drie zoons geboren: Willem (1840-1879), Maurits (1843-1850) en Alexander (1851-1884). Na het overlijden van Sophie in 1877, hertrouwde Willem III op 7 januari 1879 met de uit Duitsland afkomstige Emma.
Het echtpaar kreeg samen een dochter, Wilhelmina (1880-1962), de latere koningin. Toen Willem III in november 1890 overleed, waren alle drie de kinderen uit zijn eerste huwelijk al overleden. De 10-jarige Wilhelmina werd de troonopvolgster. Omdat ze minderjarig was, werd moeder Emma op 8 december 1890 benoemd tot regentes. Emma bereidde haar dochter voor op het Koningsschap. Samen bezochten ze de elf provincies van ons land (Flevoland bestond nog niet). Hiermee werd de populariteit van de Oranje-dynastie vergroot. Verder deed Emma veel liefdadigsheidswerk, wat haar de bijnaam ‘koningin der barmhartigheid’ en ‘Koningin-moeder’ opleverde. Toen Wilhelmina achttien jaar oud werd, nam ze het stokje over van haar moeder. Emma was toen als eerste vrouw acht jaar lang koningin-regentes geweest. Ze overleed op 20 maart 1934 aan een longontsteking.
De bronzen plaquette op de sokkel, met de en-profile portretten van koning Willem III en koningin Emma, is een ontwerp van beeldhouwer Pieter Puijpe (1874-1942). Puijpe en burgemeester Tutein Nolthenius kenden elkaar uit de periode dat Tutein Nolthenius burgemeester van Vlissingen was. Tutein Nolthenius zag dat Puijpe talent had en zorgde ervoor dat hij lessen kon volgen aan kunstopleidingen. Toen Tutein Nolthenius aangesteld werd als burgemeester van Apeldoorn, zorgde hij ervoor dat Puijpe een aanstelling kreeg aan de Ambachtsschool aldaar. In de jaren ‘30 bezocht Wilhelmina zelf de kunstenaar en volgde ze zelfs een aantal tekenlessen bij hem.
Puijpe heeft aan de andere zijde van de sokkel het bronzen wapen van de koninklijke familie gemaakt. Ook de bronzen buste van Koning Willem I aan het Raadhuisplein in Apeldoorn, eveneens naar ontwerp van Gerrit de Zeeuw, is door Puijpe vervaardigd. Op de andere plaquette, bevestigd aan het monument, staat de tekst ‘Gesticht door de Ingezetenen der Gemeente Apeldoorn als een dankbare hulde aan de doorluchtige ouders van Hare Majesteit Koningin Wilhelmina.’
De gedenknaald is, met toestemming van Koningin Wilhelmina, opgericht op de grens van het Kroondomein en de gemeente Apeldoorn. Je vindt de naald in het Paleispark, waar het een belangrijke plek heeft gekregen. Het staat aan het einde van de voornaamste zichtas van Paleis het Loo, tegenover de voormalige intendantswoning uit 1829-1830 (‘Het Kleine Loo’ genoemd). Eerder, in de zeventiende eeuw, stond hier een ceremoniële poort als toegang naar het Paleispark.
Het geheel bestaat uit een obelisk van graniet die op een hoge vierkante sokkel staat. De natuurstenen gedenknaald is zeventien meter hoog en is ontworpen door de gemeentearchitect van Apeldoorn, Gerrit de Zeeuw (1861-1938). Het monument is gebouwd door de Apeldoornse aannemer en vriend van Prins Hendrik, Chris Wegerif (1859-1920). Om de gedenknaald te bekostigen, werd in 1900 onder de Apeldoornse bevolking een collecte gehouden. De collecte leverde ruim 3500 gulden op.
In de jaren ‘50 van de twintigste eeuw bleek dat het perceel waarop de naald stond geen eigenaar had, kwam het in bezit van het Rijk. Sinds 2016 is Monumentenbezit eigenaar van de gedenknaald. In 2019 hebben we de acht vergulde gietijzeren kroontjes, die oorspronkelijk op de natuurstenen palen stonden, gereconstrueerd en terug aangebracht op het monument.