Spaanse Huis Naarden
De naam van het Spaanse Huis herinnert aan een verschrikkelijke moordpartij in 1572. Op 1 december dat jaar werd de mannelijke bevolking van Naarden door Spaanse militairen naar het gebouw gelokt, waar ze vervolgens de Spanjaarden werden uitgemoord. Naarden werd in brand gestoken. Ook het ‘Spaanse Huis’, dat toen dienstdeed als stadhuis, ging in vlammen op. In 1615 werd het gebouw hersteld. Vanaf dat moment heeft het gebouw bijna twee eeuwen lang gefungeerd als waag. Tegenwoordig is in het Spaanse Huis het Weegschaalmuseum te vinden.
Location
Naarden-Vesting
Construction period
Late middeleeuwen
Past function
Waarschijnlijk de voormalige kapel van het voormalige naastgelegen gasthuis
Rebuild
1615
Special feature
Gable stone from 1615
Owned by Monumentenbezit
Since 2016
Wheelchair accessible
No
Visitor information
In het Spaanse Huis is het Weegschaalmuseum gevestigd. Hoe komt het dat een kilo overal op de wereld hetzelfde is? Is op de maan een kilo nog een kilo? Je leert en ontdekt in dit museum alles over meten en wegen.
Visiting address:
Turfpoortstraat 27, 1411 ED Naarden-Vesting
Het monument is van oorsprong een laatmiddeleeuws gebouw waarin waarschijnlijk de kapel van het naastgelegen gasthuis was gevestigd. In 1570 vond een ingrijpende verbouwing plaats en werd omgetoverd tot een stadhuis. Het pand wordt sinds 1615 het ‘Spaanse Huys’ genoemd. Deze naam houdt verband met de gebeurtenissen op 1 december 1572. Het drietal gevelstenen die in 1615 in de voorgevel werd aangebracht, herinnert aan deze gebeurtenis.
Tot 1809 fungeerde het gebouw als waag. Hier werden (handels)goederen gewogen. Erna, van 1809 tot 1814, deed het pand dienst als onderkomen voor militairen. Zo werd in 1813 het Spaanse Huis door de Napoleontische troepen in gebruik genomen als garnizoensbakkerij, waarvoor twee grote ovens werden gebouwd. Na het vertrek van het Franse garnizoen kreeg het pand de functie van hoofdwacht. Vanuit de hoofdwacht werden wachtrondes gemaakt door een soort militaire politie. Militairen die zich misdragen hadden, werden opgesloten in de overwelfde kelder aan de straatkant van het gebouw.
In 1845 droeg de stad Naarden het pand over aan het Rijk. Pas in 1867 veranderde de functie van het gebouw weer, toen het gebouw opnieuw in gebruik werd genomen als garnizoensbakkerij. Deze functie verviel in 1880 toen Bastion Oud Molen werd ingericht als bomvrije bakkerij. Het Spaanse Huis bleef in gebruik als woonhuis van de administrateur van de bakkerij.
Van 1924 tot 1992 was het Comeniusmuseum in het pand gevestigd.En in 2012 kreeg het Spaanse Huis een volgende museale functie, toen het Weegschaalmuseum zich in het pand vestigde.
Het Spaans Huis dankt haar naam aan het bloedbad van 1 december 1572. Om te begrijpen wat er plaatsvond een korte geschiedenisles: diverse steden in de Habsburgse Nederlanden waren in opstand gekomen tegen het Spaanse bewind. De bestuurders van Naarden waren in eerste instantie trouw gebleven aan de landsheer van de Habsburgse Nederlanden, Filips II, die tevens koning van Spanje was. Maar in augustus 1572 kwam Naarden, met steun van de bevolking, in handen van de opstandelingen. De Spaansgezinde burgemeester vluchtte. In de herfst van 1572 begonnen de Spanjaarden een strafexpeditie tegen de steden die de opstandelingen steunden. Een gewelddadige verovering, waarbij overgave de enige uitweg was. De eerste stad op de route was Naarden.
Naarden beschikte niet over voldoende garnizoen om zich goed te kunnen verdedigen, en ook de vestingmuren waren niet afdoende om de Spaanse vijand buiten de deur te houden. Tegelijkertijd voorkwam de bevolking van Naarden dat de militairen vluchtten, door de poort dicht te stoppen met mest en vuil.
Op 1 december 1572 kwamen de Spanjaarden de stad binnen. De mannelijke bevolking van Naarden werd gesommeerd zich naar het stadhuis te begeven, het huidige Spaanse Huis. Ze kwamen in groten getale opdraven, vermoedelijk omdat ze dachten dat ze daar de voorwaarden voor de overgave te horen zouden krijgen. De mannelijke bevolking van Naarden werd vervolgens door de Spanjaarden afgeslacht. De Spanjaarden trokken vervolgens ook door de rest van de stad. Daarna werd Naarden in brand gestoken.
Volgens de overlevering van Lambertus Hortensius, rector van de Latijnse school destijds en overlever van het Bloedbad, werden er “op die noodlottig dag in december niet minder dan 800 mensen vermoord”.
In 1965 werd het gebouw gerestaureerd en heringericht. De achterzaal met de ovens van de bakkerij werd hierbij grotendeels intact gelaten. Het voorgebouw werd ingericht naar de situatie van de vroege 17de-eeuw.
Sinds 2016 is het monument in handen van Monumentenbezit. Wij werken hier, net als bij al onze andere monumenten, aan regulier onderhoudswerkzaamheden. Jaarlijks en structureel voeren onze experts werkzaamheden uit en werken zij aan het behoud van het erfgoed. Het Spaanse Huis is een van de vele monumentale panden van de Naarden Vesting. De vestingwerken hebben sinds 2021 een Unesco-werelderfgoedstatus, als onderdeel van de Hollandse Waterlinie.