Kennisdeling Vesting Naarden

We krijgen vaak vragen over hoe wij omgaan met het beheer en onderhoud van de vestingwerken van Naarden. Onze bouwhistoricus en expert op het gebied van vestingwerken, Jeroen van der Werf, vertelt hoe wij kennis delen met partijen en mensen uit de erfgoedsector. Dit gebeurt op veel vlakken en op veel plekken: van Finland en Zuid-Korea tot in de vesting zelf.

“Kennis is goed om te hebben, maar nog beter om te delen. Kennis komt pas tot leven als anderen daar ook toegang toe hebben. Dat gaat twee kanten op. Voor ons is het ook belangrijk en interessant om van anderen te leren. Het perspectief van een ander zorgt ervoor dat je kritisch blijft op je eigen werk en visie. Zorg dus altijd voor een open en onbevooroordeelde uitwisseling van kennis en ideeën. Daarnaast is het simpelweg erg leuk om met andere experts en liefhebbers van gedachten te wisselen.”

Historische bouwmaterialen

Een van de gebieden waarop deze kennisdeling plaatsvindt is op het gebied van historische bouwmaterialen. Zo heeft Jeroen recentelijk onderzoek gedaan naar de 12 betonnen schuilplaatsen, die tussen 1895 en 1906 op de bedekte weg in Naarden werden aangelegd. In 2022 hebben we een van deze schuilplaatsen (gebouw W1) gerestaureerd. Voorafgaand werd er een archiefonderzoek gedaan door Jeroen en Federica Marulo, onze oud-trainee.

De resultaten van dit onderzoek hebben ze verwerkt in een artikel over de samenstelling en het gebruik van dit historisch beton. Een opvallend resultaat uit hun onderzoek was dat ze, na het inzien van de bestekken uit het Nationaal Archief, erachter kwamen dat elke schuilplaats een ander betonrecept had. Wat was daar de reden voor? De verklaring staat in het artikel.

Jeroen en Federica mochten hun resultaten presenteren bij 8ICCH, een internationale conferentie voor bouwhistorie in Zurich. Jeroen heeft de resultaten ook gepresenteerd tijdens de bijeenkomst ‘Vestingwerken toen en nu’ van Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed in Amersfoort op 21 juni 2024.

De uitdagingen van de restauratiepraktijk

Vestingwerken over de hele wereld kampen met vergelijkbare uitdagingen. Daarom is er een initiatief opgezet vanuit Suomenlinna, een groot Fins vestingcomplex in de baai van Helsinki. Dit complex is UNESCO-Werelderfgoed, net als de vestingwerken van Naarden. Zij hebben vraagstukken over de toename van toeristen en de gevolgen van klimaatverandering. Deze nieuwe uitdagingen vragen om een andere aanpak voor onderhoud en restauratie. Er werd daarom gezocht naar partners met vergelijkbare kwesties om daarover te sparren en ervaringen uit te wisselen. Wij zijn gevraagd om mee te denken.

In september start dit traject met een symposium over restauratievraagstukken en klimaatverandering in Finland. Jeroen vertelt hier over onze aanpak van de vestingwerken in Naarden. Volgend jaar vindt er een bezoek plaats bij de andere partners, in Mont Dauphin en Antibes, en brengt de groep een bezoek aan de vesting Naarden. Aan het eind van het traject worden de bevindingen samengevat om tot richtlijnen te komen die andere forteigenaren en vestingsteden handvatten bieden voor de omgang met dit bijzondere erfgoed.

Studenten en studiedagen

Ook dichter bij huis zijn we actief met kennisdeling rondom de vestingwerken. Jeroen geeft regelmatig lezingen over diverse onderwerpen die te maken hebben met de geschiedenis van vestingwerken of met de dagelijkse restauratiepraktijk in Naarden. Voor de opleiding Bouwhistorie aan de Hogeschool Utrecht geeft hij bijvoorbeeld elke twee jaar college over de ontwikkeling van de vestingbouw in Nederland. Dit jaar vindt het college over forten en vestingwerken plaats op 9 oktober in de Gele Loods in Naarden.

Een ander voorbeeld is de lezing voor de studiedag van de WTA Nederland-Vlaanderen, die in november in Mechelen gehouden zal worden. Dit jaar heeft de studiedag het thema ‘Erfgoed in het water’. Jeroen vertelt dan over de rol van water in de restauratiepraktijk, met name over de aanpak van de waterlinie en de grote waterbelasting die vanuit de aardwerken achter de muren op het metselwerk inwerkt.

Onderzoeken en publicaties

Het publiceren en beschikbaar stellen van onderzoeksresultaten is een belangrijk aspect van kennisdeling. Daarom staat een groot deel van alle publicaties en onderzoeken van Jeroen verzameld op onze publicatiepagina.

Er is eerder ook een boek uitgegeven over de vestingwerken van Naarden, geschreven door Jeroen. Dit is vorig jaar verschenen in het Engels, en nu ook in het Koreaans! In deze Koreaanse versie van het boek staan dezelfde hoofdstukken als in de Engelse en Nederlandse versie, maar ook een aanvullend hoofdstuk over het gebruik van baksteen in Nederland en Zuid-Korea, met overeenkomsten en verschillen. Dit vergelijkende onderzoek is gedaan naar aanleiding van een kennisuitwisseling over Koreaanse en Europese vestingbouw in 2022 en 2023.